لە لینێکسدا ئێمە کار بە فرمان دەکەین، واتە Command، لەبەرئەوەی ڕووکاری لینێکس زۆر بەکارنایەت و باشتر وایە کە لینێکس بەکارهات کۆماندەکان بزانرێت.

کۆماندی ls یەکێکە لەو کۆماندانەی کە زۆرترین بەکارهێنانی هەیە لە تێرمیناڵی لینێکسدا بۆ پیشاندانی فایل و دایرێکتەرییەکان یان ڕێڕەوی ناو تێرمیناڵەکە. کەواتە، بەکارهێنانی کۆماندی ls کارامەیییەکی بنەڕەتییە بۆ گەشتکردن بە سیستەمی پەیجی لینێکس و مامەڵەکردن لەگەڵ فایلەکان و بەڕێوەبردنی دایرێکتەرییەکان.

کۆماندی ئێڵ ئێس

کۆماندی ls بەکاردێت بۆ لیستکردنی هەموو دایرێکتەرییەکان و فایلەکانی ناو تێرمیناڵی لینێکس. کاتێک ئێمە فەرمانەکە جێبەجێ دەکەین لە بنەڕەتدا ناوەڕۆکی دایرێکتەر یان فۆڵدەری ئێستات پیشان دەدات بۆ ئەوەی بەکارهێنەران بتوانن ناوی فایل و دایرێکتەرییەکان و زانیارییەکانیان ببینن. کۆماندی ls خۆی بۆ پیشاندانی فایلەکان بە ڕیزبەندیی ئەلفوبێ پێشانی دەدات بەڵام دەتوانرێت دەستکاری بکرێت و بکرێتە هەڵبژاردەی جیاواز بۆ پیشاندانی زانیاری زیادە وەک مۆڵەت (Permission)، خاوەندارێتی (Ownership) و قەبارە (Size).

ڕستەسازی کۆماندی ` ls ` لە لینێکسدا

ls [option] [file/directory]

واتە یەکەمجار فرمانەکە، ئینجا ئەو شێوەیەی کە ئەتەوێت دەربکەوێت ئینجا ناوی فایل و دایرێکتەرییەکە

هەڵبژاردەکانی

کۆماندی ls چەندین هەڵبژاردەی هەیە کە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات ئاوتپووتەکە بەپێی خواستی خۆیان دابنێن. لێرەدا باوترین بژاردەکان دەخەینەڕوو کە لەگەڵ ls بەکاردەهێنرێن:

نموونەی پراکتیکی کۆماندی ls 

لێرەدا چەند نموونەیەک لە چۆنیەتی بەکارهێنانی کۆماندی ls لە لینێکسدا بۆ ئەرکە جیاوازەکان دەخەینەڕوو:

دوایین پەیجی دەستکاریکراو بکەرەوە بە بەکارهێنانی ` ls -t `

ئەم هەڵبژاردنە هەموو فایلەکانی ناو فۆڵدەرەکە دەخاتە لیستێک کە بەپێی کات ڕیزکراوە کە واتە نوێترین فایل لە پێش هەموو شتێکەوە دێت. کاتێک ئێمە بژاردەی head بەکاردەهێنین، یەکەم فایل لە لیستەکەدا هەڵدەبژێرن (کە دوایین فایلە لەوێدا گۆڕانکاری تێدا کرابێت یان کرابێتەوە).

ls -t | head -1

تێبینی: بەم شێوەیە دوا فایل کە دەستکاریت کردووە دەکرێتەوە واتە second.txt

پیشاندانی یەک فایل بۆ هەر دێڕێک بە بەکارهێنانی ` ls -1 `

ئەگەر بتەوێت هەموو فایل و فۆڵدەرەکانی ناو دایرێکتەریی ئێستات لەگەڵ هەر ناوێک لەسەر دێڕێکی نوێ لیست بکەیت، دەتوانیت ئەم فرمانە بەکار بهێنیت.

 پیشاندانی هەموو زانیارییەکان دەربارەی فایلەکان/ناونیشانەکان بە بەکارهێنانی ` ls -l`

کۆماندی ls -l لە لینێکسدا بەکاردێت بۆ لیستکردنی زانیاری ورد سەبارەت بە فایل و دایرێکتەرییەکانی ناو فۆڵدەری ئێستا.

 -rw-rw-r– 1 maverick maverick 1176 Feb 16 00:19 1.c 

پیتی یەکەم – جۆری پەیج: پیتی یەکەم جۆری پەیجەکە دیاری دەکات. لە نموونەی سەرەوەدا هێمای (-) لە پیتی یەکەمدا ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ئەمە فایلێکی ئاساییە. ئەمانەی خوارەوە ئەوە پێشان دەدات کە هەر پیت و هێمایەک چ مانایەکی هەیە. 

قەبارەی پەیج بە فۆرماتێکی خوێندنەوەی ئاسایی پیشان بدە بە بەکارهێنانی ` ls -lh` 

ئەگەر دەتەوێت قەبارەی فایلەکە و مۆڵەتەکان و خاوەنەکەی و بەروارەکە ببینیت ئەم کۆماندەی خوارەوە بەکاربهێنە:

• l-: فایلەکان بە فۆرماتێکی درێژ لیست دەکات (بە مۆڵەت، خاوەن، قەبارە و بەروار)
• h-: قەبارەی پەیجەکە بە فۆرماتێکی خوێندنەوەی مرۆڤ وەک  KB، MB، یان GB نیشان دەدات لەبری ئەوەی تەنها بایت بێت

پیشاندانی زانیاری دایرێکتەری بە بەکارهێنانی ` ls -ld`

کاتێک کە “ ls -l” بەکاردەهێنیت وردەکارییەکانی ناوەڕۆکی دایرێکتەرییەکان بەدەست دەهێنیت. بەڵام ئەگەر وردەکارییەکانی دایرێکتەرییەکەت دەوێت ئەوا دەتوانیت هەڵبژاردەی -d  بەکاربهێنی، بۆ نموونە ئەگەر ls -l /etc  بەکاربهێنیت هەموو فایلەکانی ژێر دایرێکتەریی etc پیشان دەدات. بەڵام، ئەگەر دەتەوێت زانیارییەکان دەربارەی دایرێکتەری /etc/  پیشان بدەیت، هەڵبژاردەی -ld بەکاربهێنە وەک لە خوارەوە نیشان دراوە.

• -lبە واتای فۆرماتێکی درێژی لیستکردن دێت (مۆڵەت، خاوەن، قەبارە و هتد نیشان دەدات).

ئەگەر دەتەوێت وردەکارییەکان دەربارەی خودی دایرێکتەرییەک ببینیت (و نەک فایلەکانی ناوەوەی)، دەتوانیت ئەمانە بەکاربهێنیت:

• -dبە سیستەمەکە دەڵێت کە زانیاری دەربارەی خودی دایرێکتەرەکە پیشان بدات، نەک ئەوەی لەناویدا هەیە.

ڕێکخستنی فایلەکان لەسەر بنەمای دوایین کاتی دەستکاریکراو بە بەکارهێنانی ` ls -lt` 

ئەگەر دەتەوێت بزانیت کام فایل بەم دواییە گۆڕدراون یان نوێکراونەتەوە ئەوا ئەم فەرمانەی خوارەوە بەکاربێنە:

هەموو ئەو فایل و فۆڵدەرانە دەخاتە ڕوو کە بەپێی دوایین کاتی دەستکاریکراو ڕیزکراون

ڕێکخستنی فایلەکان لەسەر بنەمای دوایین کاتی دەستکاریکراو (بە پێچەوانەوە) بە بەکارهێنانی ` ls -ltr `

ئەگەر دەتەوێت بزانیت کام فایلەکان دواجار گۆڕدراون یان نوێکراونەتەوە ئەوا ئەم کۆماندەی خوارەوە بەکاربهێنە:

• -l:زانیاری ورد وەک قەبارە، مۆڵەت و کاتی دەستکاریکردن نیشان دەدات
• -t:فایلەکان بەپێی دوایین کات دەستکاریکراو ڕیز دەکات (نوێترین یەکەم)
• -r:ڕیزبەندییەکە پێچەوانە دەکاتەوە (کۆنترین یەکەم)

بۆ ڕیزکردنی ناوی پەیجەکان لە دوایین کاتی دەستکاریکردندا بە ڕیزبەندی پێچەوانە. ئەمە دوا پەیجی دەستکاریکراو لە کۆتا دێڕدا پیشان دەدات کە کاتێک لیستەکە لە لاپەڕەیەک تێدەپەڕێت بەدەستەوە دەبێت.

پیشاندانی فایلە شاراوەکان بە بەکارهێنانی ls -a  یان ls -A 

لە لینێکسدا هەندێک فایل یان فۆڵدەر بە خاڵ (.) دەست پێدەکات کە واتە شاراوەتەوە. ئەم فایلە شاراوەیانە بەزۆری بۆ هەڵگرتنی ڕێکخستنەکان یان وردەکارییەکانی ڕێکخستن بۆ ئەپ و سیستەمەکان بەکاردەهێنرێن..

ئەم کۆماندەی سەرەوە هەموو فایلەکان پیشان دەدات، تەنانەت شاراوەکان وەک.bashrc،.git، یان config

بۆ پیشاندانی فایلە شاراوەکان، بەڵام نەک '.' (current directory) و '..' (parent directory). 

ژمارەی ئینۆدی پەیج پیشان بدە بە بەکارهێنانی ` ls -i` 

هەموو فایلێک لە لینێکسدا ژمارەیەکی ناسنامەی تایبەتی هەیە کە پێی دەوترێت ژمارەی inode ئەم ژمارەیە ئاگاداری وردەکارییە گرنگەکانە سەبارەت بە پەیجەکە وەک شوێنەکەی لەسەر دیسک و قەبارە و مۆڵەت و چەنێکە هەیە.

بۆ بینینی ژمارەی inode ی فایلێک یان فۆڵدەرێک ئەم کۆماندەی خوارەوە بەکاربهێنە:

 ls -i

ئەگەر ناوەڕۆکی دایرێکتەرییەکە  /etc/aptلەگەڵ ژمارە inode ـەکانیان لیست بکەیت.

ls -i /etc/apt

شاردنەوەی کاراکتەرەکانی کۆنترۆڵ بە بەکارهێنانی ` ls -q` 

هەندێک جار، فایلەکان یان فۆڵدەرەکان لەوانەیە کاراکتەری ناڕێک یان ناچاپکراویان هەبێت کە پێی دەوترێت کاراکتەری کۆنترۆڵ لە ناوەکانیاندا یان لە بنەڕەتدا دەتوانن نمایشی تێرمیناڵەکەت تێک بدەن یان سەرلێشێواو بن بۆ خوێندنەوە.

فەرمانی ls -qڕێگەیەکی سەلامەتە بۆ لیستکردنی فایلەکان لەکاتێکدا ئەو کاراکتەرە سەرلێشێواوانە دەشاریتەوە. 

بۆ چاپکردنی نیشانەی پرسیار لەبری ئەو پیتانەی کە شپرزەن.

پیشاندانی UID و GID ـی پەیج بە بەکارهێنانی ` ls -n` 

UID (User ID)  و GID (Group ID) ـی فایل و فۆڵدەرەکان پیشان دەدات لەبری ئەوەی تەنها ناوی بەکارهێنەر و ناوی گرووپەکان پیشان بدات.

ئەم کۆماندە پێت دەڵێت کام بەکارهێنەر و گروپ لە ڕاستیدا خاوەنی فایل یان فۆڵدەرێکن بە پیشاندانی UID (User ID) و GID (Group ID) ی فایل و فۆڵدەرەکان لەبری ئەوەی تەنها ناوی بەکارهێنەر و ناوی گروپەکان پیشان بدەیت.

 ls -n ~/kv

ئاوتپووتەکە وەک -l لیست دەکات، بەڵام uid و gid بە شێوەی ژمارەیی لەبری ناوەکان نیشان دەدات. 

پۆلێنکردنی بینراویی فایلەکان بە پیتە تایبەتەکان بە بەکارهێنانی ` ls -F` 

فەرمانی ls -F لە لینێکسدا یارمەتیت دەدات بە خێرایی جۆرەکانی پەیج بناسیتەوە بە زیادکردنی هێمای تایبەت لە کۆتایی هەر ناوێکی پەیجدا.

 ls -F

• / – دایرێکتەری.
• هیچ – فایلێکی ئاسایی.
• @ – فایلێکی لینک.
• * – فایلێکی جێبەجێکراو

پۆلێنکردنی بینراویی فایلەکان بە ڕەنگەکان بە بەکارهێنانی ` ls -F` 

ناسینەوەی جۆری پەیج بەو ڕەنگەی کە تێیدا پیشان دەدرێت جۆرێکی ترە لە پۆلێنکردنی پەیجدا. لە خوارەوە لە ئاوتپووت دایرێکتەرییەکان بە ڕەنگی شین پیشان دەدرێن، لینک بە ڕەنگی سەوز پیشان دەدرێن، و فایلە ئاساییەکان بەو ڕەنگە پێشان دەدرێن کە سیستمەکە خۆی دایناوە.

ls --color=auto

گۆڕینی شێوازی پیشاندانی زانیارییەکانی کات بە بەکارهێنانی –time-style flag

کاتێک کە فایلەکان بە بەکارهێنانی فەرمانەکە لە لینێکسدا لیست دەکەیت، دوا کاتی دەستکاریکراوی هەر فایلێک ls -l نیشان دەدات. ئەم فلاگە ڕێگەت پێدەدات فۆرماتەکەی ئەو کات/بەروارەی کە لە تەنیشت هەر پەیجێک یان فۆڵدەرێکدا نیشان دراوە، خۆت بیگۆڕیت.

 ls -l –time-style=long-iso

ئەم کۆماندە کاتەکە بە شێوەی YYYY-MM-DD HH:MM پیشان دەدات. بژاردەی تریش هەیە وەک...

• locale
• full-iso
• iso